Một trong những quyết định gây đau đầu nhất mà các nhà lãnh đạo doanh nghiệp gia đình phải đối mặt là: Khi người thân đến xin việc, bạn có thực sự muốn nhận họ hay không? Và nếu bạn quyết định tuyển dụng, thời điểm nào là tốt nhất?
Hầu hết những doanh nghiệp gia đình, đặc biệt ở châu Á, đều mong muốn truyền cảm hứng cho con cháu qua nhiều thế hệ, từ ông bà đến cha mẹ, từ cha mẹ tới các con.
Tuy nhiên, người ta cũng đã nghe nhiều câu chuyện đáng tiếc về các thành viên trẻ trong gia đình phá hoại cả doanh nghiệp và khiến một gia đình vững chắc sụp đổ.
Chắc chắn không ai trong chúng ta muốn điều đó xảy ra nên việc tuyển dụng một thành viên vào hệ thống đòi hỏi những quy tắc nhất định.
Dù hầu hết các công ty gia đình thường xây dựng tổ chức dựa trên các giá trị chung nhưng việc xây dựng các nguyên tắc về cách thức hoạt động, tuyển dụng và huy động nhân lực sẽ đem lại cho mọi doanh nghiệp nền tảng vững chắc và sự minh bạch cần thiết với tất cả nhân viên và đối tác.
Các quy tắc cơ bản để tuyển dụng người thân
Đây là 2 quy tắc cơ bản, theo các chuyên gia HBR:
Thứ nhất, sau khi tốt nghiệp đại học hoặc cao đẳng, ứng viên phải làm việc ở nơi khác ít nhất 1-5 năm (tùy vị trí) trước khi tham gia vào công việc kinh doanh của gia đình.
Các thế hệ tiếp theo nên thực hiện ước mơ của họ và tìm hiểu về những yếu tố cần thiết để thành công trong công việc. Không chỉ vậy, họ cần phải độc lập xác định mong muốn và khả năng bản thân thay vì đi vào một lối mòn hay đơn giản là chấp nhận trách nhiệm của người kế tục.
Jack Mitchell - người đang sở hữu một doanh nghiệp thời trang lớn đã truyền qua 3 thế hệ, ông không quan tâm đến công việc ứng viên từng làm trước đó mà là nguyện vọng, mơ ước của họ.
Ứng viên có thể từng quản lí một nhà nghỉ, thiết kế nội thất hay thậm chí một phi hành gia, miễn là một công việc hợp pháp bên ngoài. Thời gian tối đa 5 năm cho phép một người trẻ thực sự nắm giữ nhiều vị trí khác nhau hoặc một vị trí đủ lâu để thực sự nếm trải cuộc sống bên ngoài.
Một trong những lợi ích khác của nỗ lực 5 năm là điều này mang lại cho con trai hoặc con gái cơ hội trưởng thành và học hỏi nhiều, để khi đến công việc gia đình, chúng có thể mang đến những ý tưởng và kỹ năng mới và thú vị.
Thứ hai, ứng viên phải phù hợp với công việc thực tế tại công ty. Khi một thành viên trong gia đình xin ứng tuyển, họ phải đáp ứng đủ mọi điều kiện cần thiết như bất cứ ai khác.
Họ không thể vượt qua người nào đó có trình độ cao hơn hoặc được gán cho một chức danh hão. Đây là cách nhanh nhất để giết chết một doanh nghiệp gia đình.
Một số doanh nghiệp gia đình đã đạt đến quy mô lớn cũng áp dụng thêm các bước ứng viên phải trải qua vòng phỏng vấn bởi một số thành viên không thuộc gia đình trong ban cố vấn và phải chịu sự giám sát trong một khoảng thời gian hợp lí bởi một người không phải thành viên gia đình.
Tại sao các quy tắc này rất quan trọng?
Rất nhiều trường hợp đã chứng minh một người trẻ vội vàng bước ngay vào công việc kinh doanh gia đình ngay khi vừa tốt nghiệp là cơn ác mộng khổng lồ. Vô số doanh nghiệp gia đình sụp đổ chỉ vì bộ quy tắc tuyển dụng không rõ ràng.
Đôi khi, sự cố chấp và bảo thủ của các thế hệ trước khiến thế hệ tiếp theo cảm thấy họ không được trao quyền.
Xung đột trong công việc gây ra những trận cãi vã và có thể phá vỡ mối quan hệ gia đình. Vì thế, phải có một khoảng trống để thế hệ tiếp theo khám phá cơ hội hoặc tự chịu trách nhiệm cho những gì họ quyết định.
Các bậc phụ huynh cũng nên đối mặt với thực tế là không có mối tương quan giữa gene di truyền và năng lực kinh doanh. Tất cả các bậc cha mẹ đều thích nghĩ rằng con sẽ thông minh và có đầy khả năng nhưng thật không may, thực tế hiếm khi diễn ra như vậy.
Giải pháp tốt hơn là để những người trẻ trong gia đình tự do khám phá khả năng thực sự của họ bên ngoài doanh nghiệp gia đình. Nếu vội vã thúc đẩy các con tham gia kinh doanh ngay lập tức, phụ huynh khó đánh giá kĩ năng của họ một cách khách quan.
Và nếu họ không thể nghiêm túc với một công việc thực sự, không có gì đảm bảo họ sẽ làm tốt hơn khi bước vào công ty của gia đình. Một sự thiên vị sẽ khiến uy tín của người đứng đầu sụt giảm nghiêm trọng trong mắt các nhân viên hay đối tác không phải là thành viên gia đình.
Bất cứ ngoại lệ nào cũng dễ dàng khiến toàn bộ cấu trúc sụp đổ. Rốt cuộc, dù các quy tắc có vẻ rất khó chịu, việc thực hiện là rất quan trọng.
Bằng cách áp dụng chặt chẽ các nguyên tắc trên, gia đình của Mitchell đã truyền lại doanh nghiệp gia đình đến đời thứ 4 và còn rất nhiều triển vọng trong tương lai. Mọi doanh nghiệp gia đình khác cũng đều có thể áp dụng những chiến thuật tương tự để có được nền tảng bền vững cho nhiều thế hệ tiếp theo.